De machteloosheid van Europa in het Midden-Oosten: Trump mist een duidelijke boodschap!

De machteloosheid van Europa in het Midden-Oosten: Trump mist een duidelijke boodschap!

Het conflict in het Midden-Oosten blijft een centraal vraagstuk in de internationale betrekkingen, vooral voor Europa, dat in deze moeilijke situatie nauwelijks aan invloed wint. Vrijdag maakte de Amerikaanse president Donald Trump harde opmerkingen over de recente gesprekken in Genève tussen de Europese ministers van Buitenlandse Zaken en hun Iraanse tegenhangers, die volgens hem “niets hadden opgeleverd”. Trump maakt duidelijk dat Iran niet met Europa wil communiceren, maar alleen met de VS. Nu de voorbereidingen voor mogelijke Amerikaanse luchtaanvallen op Iraanse nucleaire installaties in volle gang zijn, wordt de diplomatieke rol van Europa in deze zaak opnieuw in twijfel getrokken. Volgens Jan Techau van de Eurasia Group heeft Europa vrijwel geen relevantie in de diplomatie in het Midden-Oosten en wordt het niet geraadpleegd door Israël en de VS.

De situatie is des te ingewikkelder omdat de EU in het verleden heeft geprobeerd zichzelf te positioneren als bemiddelaar in het nucleaire conflict met Iran. Deze inspanningen begonnen met het Joint Comprehensive Plan of Action (JCPOA), maar sinds de Amerikaanse exit in 2018 en het mislukte betalingsmechanisme INSTEX heeft Europa aanzienlijk aan invloed ingeboet. Recente ontwikkelingen, waaronder de oorlog die op 13 juni 2025 begon, maken ook duidelijk dat Europa noch een drijvende kracht, noch een bemiddelaar is in de huidige crisis.

Verschillen binnen de EU

De EU-ministers van Buitenlandse Zaken staan ​​onder druk om snelle onderhandelingen te starten met het oog op de escalatie in Iran. Er zijn echter aanzienlijke verschillen binnen de Unie. Landen als Polen en Hongarije zijn pro-Israël, terwijl andere, zoals Ierland en Spanje, kritisch staan ​​tegenover de Israëlische regering. Een verenigd buitenlands beleid dat rekening houdt met de verschillende standpunten van de lidstaten is momenteel niet in zicht. EU-hoofddiplomaat Kaja Kallas benadrukt de noodzaak van diplomatie bij de omgang met het nucleaire programma van Iran, terwijl analisten zoals Techau wijzen op de misinterpretaties van de EU uit het verleden die hebben geleid tot een verkeerde inschatting van de dreiging die uitgaat van een nucleair bewapend Iran.

De economische gevolgen kunnen aanzienlijk zijn. Hogere olieprijzen en mogelijke blokkades in de strategisch belangrijke Straat van Hormuz worden genoemd als potentiële lasten voor de Europese economie. Ondanks deze uitdagingen zou de EU kunnen proberen terrein terug te winnen in de regionale dialoog met Iran en zijn Arabische buurlanden door middel van economische prikkels en diplomatieke steun om de spanningen te verminderen.

Mensenrechtenaspecten

Naarmate de situatie vordert, wordt de mensenrechtensituatie in Iran een ander kritiek punt. De EU heeft zich herhaaldelijk uitgesproken tegen het gewelddadige optreden tegen de protesten in Iran, vooral na de dood van Mahsa Amini in september 2022. Ondanks de uitdagingen blijft de Hoge Vertegenwoordiger van de EU zich inzetten voor het bevorderen van het nucleaire akkoord om nucleaire proliferatie te voorkomen. De EDEO coördineert de betrekkingen met Iran, ook al heeft de EU momenteel geen eigen delegatie in het land.

Naarmate de discussies over diplomatieke oplossingen voortduren, wordt de invloed van het Amerikaanse buitenlandse beleid op de Europese strategie steeds duidelijker. In dit spanningsveld roept Ursula von der Leyen op tot naleving van het internationaal recht en een diplomatieke oplossing voor het conflict. Zelfs als de ministers van Buitenlandse Zaken van de EU de situatie in overeenstemming bespreken, mislukt een gemeenschappelijke lijn vaak vanwege binnenlandse politieke omstandigheden en de verschillende belangen van de lidstaten. De volgende stappen van de EU moeten nog worden bezien nu de druk van de huidige ontwikkelingen op het gebied van het veiligheidsbeleid toeneemt.