Diplomatieke hoop? Wadephul ontmoet de Iraanse minister in Genève!

Diplomatieke hoop? Wadephul ontmoet de Iraanse minister in Genève!

Te midden van de huidige spanningen in het Midden-Oosten ontstaat er een nieuw hoofdstuk in het conflict tussen Israël en Iran. Minister van Buitenlandse Zaken Johann Wadephul zal vrijdag in Genève de Iraanse minister van Buitenlandse Zaken Abbas Araghchi ontmoeten. Dit werd aangekondigd door de Süddeutsche Zeitung en vertegenwoordigt een gezamenlijke actie van de E3-staten (Duitsland, Frankrijk, Groot-Brittannië) en de Arabische buurlanden van Iran. Gezien de gespannen situatie heeft Wadephul zijn oorspronkelijke reis door Libanon, Syrië en Israël verplaatst en in plaats daarvan Saoedi-Arabië, Qatar en Oman bezocht om diplomatieke oplossingen te zoeken.

Tijdens deze ontwikkelingen, veroorzaakt door de Israëlische aanval op verschillende Iraanse doelen, waaronder de kerncentrale van Nathan, blijft het conflict in het Midden-Oosten gespannen. Donderdag voerde Israël van de ene op de andere dag een aanval uit op basis van beschuldigingen dat Iran dicht bij de voltooiing van een infrastructuur was die geschikt was voor kernwapens. Uit inlichtingen blijkt dat Teheran in het geheim werkt aan de productie van een atoombom. Jan Busse van de Universiteit van de Bundeswehr in München maakt duidelijk dat, hoewel Iran technisch gezien in staat is voldoende hoogverrijkt uranium te leveren voor maximaal tien kernbommen, het land nog niet over een operationeel wapen beschikt.

Diplomatieke inspanningen en militaire escalatie

Pogingen om een ​​diplomatieke oplossing te vinden lijken vrijwel hopeloos gezien de ontwikkelingen in zowel het militaire conflict als de nucleaire spanningen. Iran reageerde op de Israëlische aanval met intens raketvuur en kondigde aan dat het zijn nucleaire programma zou voortzetten. Wadephul benadrukte dat Teheran vertrouwenwekkende en verifieerbare maatregelen moet nemen om op zinvolle wijze over een oplossing te onderhandelen. Tegen deze achtergrond werden de geplande gesprekken in Oman, die werden voorbereid tijdens de bijna twee maanden durende onderhandelingen tussen de VS en Iran onder bemiddeling van Oman, geannuleerd omdat de gesprekken over het onderwerp uraniumverrijking stagneren.

Bijna twee jaar na de eenzijdige terugtrekking van de VS uit het nucleaire akkoord van Wenen uit 2015 tonen de huidige ontwikkelingen de kwetsbaarheid van de veiligheidssituatie in de regio aan. President Donald Trump riep destijds op tot ‘onvoorwaardelijke overgave’, maar zei dat verdere onderhandelingen mogelijk waren. De setting voor deze onzekere onderhandelingen wordt overschaduwd door een geopolitieke realiteit waarin Israël en Iran opereren in een voortdurende cyclus van luchtaanvallen en militaire dreigingen.

Het nucleaire vraagstuk blijft centraal staan

De escalatie rond het nucleaire programma van Iran vindt zijn oorsprong in de jaren zestig. Iran begon destijds met zijn nucleaire programma, gesteund door de VS, maar dit leidde vervolgens tot een steeds complexere geopolitieke veiligheidssituatie. Uit rapporten van ZDF blijkt dat Iran nu toegang heeft tot een aanzienlijke voorraad hoogverrijkt uranium en gevreesd wordt dat militaire aanvallen het Iraanse nucleaire programma alleen maar op korte termijn kunnen vertragen.

De Internationale Organisatie voor Atoomenergie (IAEA) constateerde in mei 2023 dat Iran zijn voorraad van 60 procent verrijkt uranium in de eerste drie maanden van het jaar sterk heeft vergroot. Tegelijkertijd blijft de vraag hoe Washington en Teheran militaire en diplomatieke oplossingen zullen benaderen na deze nieuwe aanvallen. Waarnemers zijn het erover eens dat het gevaar van een grote militaire escalatie in het Midden-Oosten niet mag worden onderschat, terwijl de pro-Iraanse milities in de regio tot nu toe voorzichtig zijn gebleven.

Beweringen en angsten rond het nucleaire programma van Iran zullen de komende dagen waarschijnlijk dominant blijven, vooral met de komende ontmoeting tussen de ministers van Buitenlandse Zaken in Genève. Het valt nog te bezien of de diplomatie een kans heeft om in de schaduw van oorlog een oplossing te vinden, of dat we de spiraal van geweld in de gaten zullen moeten blijven houden.